Josef Sudek (1896-1976)

Ο «ποιητής της Πράγας».

Ο Josef Sudek γεννήθηκε σε ένα μικρό χωριό έξω από την Πράγα. Κατά τα λόγια του ιδίου «Δεν είχα καλούς βαθμούς στο σχολείο και όλοι προέβλεπαν ότι θα κατέληγα στην αγχόνη ή στη καλύτερη περίπτωση κι αν ήμουν τυχερός να γινόμουν βοσκός. Το τελευταίο δεν με ενοχλούσε καθόλου, στο κάτω-κάτω δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από το να δουλεύεις στην ύπαιθρο.» Ασχολήθηκε από μικρή ηλικία με το επάγγελμα του βιβλιοδέτη όπου και πήρε το σχετικό δίπλωμα στα 17 του. Ταυτόχρονα έκανε και τα πρώτα του βήματα στην φωτογραφία.

Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου τραυματίστηκε και έχασε το δεξί του χέρι. Δεν θα παραπονεθεί ποτέ γι αυτό και μάλιστα θα πει πολύ αργότερα ότι «θα μπορούσα να είχα χάσει το κεφάλι μου, πράγμα που θα ήταν πολύ χειρότερο». Μετά τον πόλεμο σπούδασε φωτογραφία για δύο χρόνια και η σύνταξη αναπηρίας του έδωσε το περιθώριο να ασχοληθεί με την τέχνη της φωτογραφίας.

Το 1924 ξεκίνησε να φωτογραφίζει την αποπεράτωση του Αγίου Βίτου, του καθεδρικού ναού στο Κάστρο της Πράγας, η ιστορία του οποίου εκτείνεται σε μεγάλο βάθος χρόνου, αφού άρχισε να χτίζεται τον Μεσαίωνα αλλά ολοκληρώθηκε μόλις στις αρχές του 20ού αιώνα. Ο Sudek φωτογράφησε με επιμονή για τουλάχιστον πέντε χρόνια τον καθεδρικό ναό.

      

Ήδη από το 1927 έχει το δικό του φωτογραφικό στούντιο και τα επόμενα χρόνια η επαγγελματική του καριέρα θα έχει εξαιρετική πορεία.
Φωτογράφιζε όμως και για τον εαυτό του. Αργότερα θα πει «Όταν κατάλαβα ότι είχα κερδίσει αρκετά χρήματα για να πληρώνω το ενοίκιο και το φαγητό μου, έκλεισα το studio και συνέχισα να φωτογραφίζω για τον εαυτό μου. Δεν πρέπει ποτέ να χάσετε την επαφή με αυτό που είναι κοντά στην καρδιά σας.»

   

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος τον αναγκάζει να αποτραβηχτεί στο σπίτι του όπου για μεγάλο χρονικό διάστημα φωτογραφίζει το εσωτερικό του σπιτιού και τα παράθυρά του με θέα τον κήπο του.

Παρά την επαγγελματική του επιτυχία η ζωή του θα παραμείνει ως το τέλος λιτή, σχεδόν ασκητική. Με έναν ελληνικό όρο θα μπορούσαμε να πούμε Παπαδιαμαντική. Η ιδιορρυθμία του τον οδηγεί να φωτογραφίζει, από ένα σημείο και μετά, με μηχανές μεγάλου φόρμα και να τυπώνει κυρίως εξ επαφής. Φωτογράφιζε κυρίως την άνοιξη και, αν και ιδιαίτερα παραγωγικός, περίμενε πολλούς μήνες προτού εμφανίσει και τυπώσει τα αρνητικά του. Ήθελε να βλέπει τις φωτογραφίες του απαλλαγμένος από αυτό που είχε στο μυαλό του την ώρα της λήψης.

O Sudek είναι λυρικός και ρομαντικός στην πλειονότητα των φωτογραφιών του
«Τα πάντα γύρω μας, έμψυχα ή άψυχα, μπορούν να προσλάβουν στα μάτια ενός τρελού φωτογράφου ποικίλες όψεις, έτσι που ένα φαινομενικά άψυχο αντικείμενο να αποκτήσει ζωή μέσα από το φως ή από το περιβάλλον του. Κι αν ο φωτογράφος έχει λίγη ευαισθησία, τότε ίσως μπορεί να συλλάβει κάτι απ’ όλα αυτά. Υποθέτω δε ότι αυτό είναι που ονομάζουμε λυρισμό.»

   

Οι φωτογραφίες του αποπνέουν μια μελαγχολία και ταυτόχρονα μοιάζουν μαγικές σαν ένα παράθυρο στην κρυφή ζωή των θεμάτων του. Με τη φωτογραφία του οπτικοποιεί την ποίηση που έβλεπε στην καθημερινότητα του δίνοντας ζωή ακόμα και στα θέματα που οι άλλοι αποκαλούσαν «νεκρή φύση» ενώ αυτός προτιμούσε να ονομάζει «still life». Δίκαια ονομάστηκε ο «ποιητής της Πράγας».

Ο Josef Sudek με το έργο του και την ολοκληρωτική αφοσίωση του στη Τέχνη υπήρξε πηγή έμπνευσης για πολλούς δημιουργούς.